Blog

Hemija mamurluka – Šta se dešava u našem organizmu nakon konzumacije alkohola?

Mamurluk

Šta se zapravo desilo sinoć? Ako ste ikada nakon burne noći otvorili oči sa osjećajem zbunjenosti, suvim ustima i glavoboljom kao da vam je fanfara svirala direktno u lobanju, niste sami. Zapravo, većina nas ima bar jednu (ili više) priča koje počinju riječima: „Ne sjećam se baš svega, ali…“. Upravo na toj univerzalnoj ljudskoj slabosti počiva kultni film “The Hangover“, urnebesna komedija o grupi prijatelja koji se bude u hotelskoj sobi u Las Vegasu, bez sjećanja na prethodnu noć i sa tigrom u kupatilu.

Iako film karikira situaciju do apsurda, njegova srž dotiče nešto sasvim stvarno: mamurluk. Taj podmukli saveznik ludih noći, koji dolazi kao naplata za sve „samo još jednu“ čašu. Šta se dešava u tijelu kada pretjeramo s alkoholom? Zašto glava puca, želudac se okreće, a mozak odbija saradnju? I, možda najvažnije, kako ublažiti posljedice?

U ovom blogu ulazimo u statistiku i hemiju mamurluka – od biohemije do psihologije, od urbanih mitova do naučno potvrđenih metoda olakšanja. Možda nećemo pronaći bebu u ormaru kao u The Hangoveru, ali sigurno ćemo pokušati razjasniti misterije koje alkohol ostavlja za sobom.

Koliko alkohola ustvari konzumiramo, statistički

Na sledećem grafikonu je prikazan razvoj odnosa konzumiranja jakih alkoholnih pića od 2000 – 2019 god.

Zelena linija prikazuje količinu prodaje JAP, koja je u padu i trenutno stagnira. Plava linija jasno pokazuje da je kvalitet postao jako važan faktor u prodaji JAP. To bi značilo da se generalno pije manje alkohola ali se sve više gleda na njegovu vrijednost i kvalitet.

Konkretne brojke za 2017g. pokazuju da se u Srbiji mnogo više alkohola konzumira nego u Bosni. U Srbiji je to bilo 6,9l. alkohola, dok je u Bosni konzumirano svega 1,5l. alkohola po glavi stanovnika. Mislim da je iznos u obe države znatno veći jer u statistiku ulazi isključivo akcizna roba.

Do 2020 godine se ne mijenja ništa signifikantno. Srbija na 33. mjestu sa 6,7l. alkohola po glavi stanovnika. Bosna je na 113. mjestu sa čak nešto manje konzuma nego 2017 godine sa 1,2l.

Na ovoj karti je prikazan procenat stanovništva u Evropi koji svakodnevno konzumira alkohol. Na listi ubjedljivo vodi Portugal dok je Turska sa 0,5% država u kojoj skoro niko ne pije alkohol svaki dan.

Rezultati podataka iz ankete 2022 godine, u kojoj je učestvovalo 1200 odraslih ljudi. Britanci vode listu sa 18% ljudi koji inače imaju probleme sa mamurlukom nakon konzumiranja alkohola, što bi značilo da oni na zabavama najviše piju.

Šta se dešava u našem organizmu nakon konzumacije alkohola?

Nakon zabavne večeri uz čašu omiljenog pića, mnogi se suočavaju s neugodnim simptomima mamurluka kao što su glavobolja, mučnina, suhoća usta i opštom iscrpljenošću. Ovi simptomi nisu samo rezultat prekomjerne konzumacije alkohola, već su posljedica složenih hemijskih procesa koji se odvijaju u tijelu. Način kako tijelo metaboliše alkohol i kako ti procesi dovode do mamurluka će vam biti jasniji kada pročitate ostatak bloga.

Metabolizam etanola u jetri

Etanol je aktivna komponenta alkoholnih pića, brzo se apsorbuje u krvotok i dostiže maksimalnu koncentraciju u krvi za 30 do 50 minuta nakon konzumacije.

Grafikon prikazuje koncentraciju alkohola u krvi nakon konzumiranja ujutro bez doručka (puna linija) i odmah nakon doručka (isprekidana linija).

Uticaj hrane na koncentraciju alkohola u krvi

Prva faza: Oksidacija etanola u acetaldehid

Jetra ima ključnu ulogu u razgradnji etanola kroz dva glavna koraka.

U ćelijama jetre, enzim alkohol dehidrogenaza (ADH) katalizuje oksidaciju etanola u acetaldehid (etanal), toksično jedinjenje koje je odgovorno za mnoge simptome mamurluka. Ova reakcija uključuje prenos hidrida sa molekula etanola na koenzim NAD⁺ (nikotinamid adenin dinukleotid), uz pomoć cinkovog jona koji se nalazi u aktivnom centru enzima.

Druga faza: Oksidacija acetaldehida u sirćetnu kiselinu

Acetaldehid se dalje oksiduje u sirćetnu kiselinu (acetat) pomoću enzima aldehid dehidrogenaza (ALDH). Sirćetna kiselina se zatim uključuje u Krebsov ciklus, gdje se razlaže na ugljen-dioksid i vodu, oslobađajući energiju. Razgradnja sirćetne kiseline je manje problematična za organizam.

Mnogim Azijatima nedostaje ALDH i oko 50% ljudi koji dolaze iz pacifičkog regiona, npr. iz Japana i Kine, u velikoj mjeri ima manjak enzima ALDH zbog genetske varijante. Kao rezultat toga, toksična supstanca acetaldehid se akumulira u tijelu, pa osobe koje imaju ovaj nedostatak čak i nakon male količine alkohola doživljavaju takozvanu reakciju ispiranja: osjećaju mučninu, lice im postaje jarkocrveno, počinju se znojiti i srce im ubrzano kuca.

Hemijski uzroci simptoma mamurluka

Simptomi mamurluka rezultat su kombinacije dehidratacije, toksičnih metabolita i poremećaja u neurotransmiterskom sistemu.

Uzrok dehidratacija i suhoće usta je činjenica da etanol inhibira oslobađanje antidiuretskog hormona vazopresina, što povećava izlučivanje urina i dovodi do dehidratacije.

Glavobolja i umor dolaze zbog povećane koncentracije acetaldehida i poremećena ravnoteža serotonina, koje mogu izazvati širenje krvnih sudova i upalne procese, što rezultira glavoboljom i iscrpljenošću.

Etanol nadražuje sluznicu želuca i povećava lučenje želudačne kiseline, što može izazvati osjećaj mučnine i povraćanje.

Poremećaji sna su takođe česta pojava jer alkohol narušava cikluse spavanja, smanjuje REM (rapid eye movement) fazu i izaziva isprekidan san.

Prevencija i ublažavanje simptoma mamurluka

Iako ne postoji univerzalni lijek za mamurluk, određene mjere mogu pomoći u ublažavanju simptoma.

Hidratacija kao veoma važan aspekat. Unošenje vode u organizam prije, tokom i nakon konzumacije alkohola može pomoći u sprečavanju dehidratacije.

Izbalansirana ishrana može takodje ublažiti mamurluk. Hrana bogata ugljenim hidratima i mastima prije konzumacije alkohola može usporiti njegovu apsorpciju kao što je prikazano gore u Widmark-ovom grafikonu.

Prisustvo vitamina i minerala u tijelu. Dodaci poput vitamina B i C, te minerali poput magnezija i kalijuma, mogu pomoći u obnovi elektrolitske ravnoteže.

Najefikasnija stavka je naravno umjerena konzumacija. Ograničavanje unosa alkohola i izbjegavanje miješanja različitih vrsta pića smanjuje rizik od mamurluka.

Zaključak

Ma koliko se trudili da acetaldehid odvojimo kao komponentu prve frakcije, to radimo prvenstveno zbog senzoričkih aspekata jer tijelo ga opet proizvede kao metabolit etanola u našem organizmu.

Kada odvajamo treću frakciju, to ima indirektan uticaj na intenzivitet mamurluka. Srednji i viši alkoholi (dugolančani ugljovodonici) propanol, butanol, pentanol, heksanol, oktanol, izoamil alkohol su komponente treće frakcije tj. patoke. Oni su takođe odgovorni za mamurluk jer ometaju oksigenaciju mozga.

Razumijevanje hemijskih procesa koji se odvijaju u tijelu nakon konzumacije alkohola može pomoći u prevenciji i ublažavanju simptoma mamurluka. Umjerena konzumacija, adekvatna hidratacija i pravilna ishrana ključni su faktori za očuvanje zdravlja i boljeg osjećaja dan poslije.

Ako već posegnete za čašom, naka to bude umjereno i svjesno. Manje količine ali kvalitetnije piće, jer nauka i tijelo će vam sutradan biti zahvalni.

Branko Drljača